Rosnąca częstotliwość występowania zjawisk ekstremalnych takich jak powodzie sprawia, że ochrona przeciwpowodziowa stała się kluczowym elementem zarządzania ryzykiem w wielu regionach świata, w tym także w Polsce.
Ochrona czynna jako jedna z fundamentalnych strategii w tej dziedzinie, odgrywa zasadniczą rolę w zapobieganiu i minimalizowaniu skutków powodzi. Na czym polega? Czym różni się od ochrony biernej?
Ochrona przeciwpowodziowa czynna i bierna
Ochroną przeciwpowodziową nazywamy wszystkie środki – techniczne i pozatechniczne – zapobiegające powodziom lub ograniczające ich rozmiary i skutki. W ochronie przeciwpowodziowej zastosowanie znajdują środki:
- administracyjne,
- ekonomiczne,
- techniczne.
Pod względem stosowanych środków technicznych ochrona przeciwpowodziowa dzieli się na czynną i bierną. Ochronę czynną określa się także mianem ochrony profilaktycznej, ponieważ skupia się na przeciwdziałaniu tworzenia się powodzi oraz zmniejszeniu kulminacji przepływu. Ochrona bierna ma charakter działań doraźnych, które mają na celu ograniczenie obszaru zalanego wodą oraz minimalizowaniem skutków wystąpienia powodzi. Przykładem ochrony biernej mogą być modułowe rozwiązania przeciwpowodziowe, których zadaniem jest zabezpieczenie wnętrza nieruchomości mieszkalnych, użytkowych, przemysłowych i innych przed wdzierającą się z zewnątrz wodą.
Ochrona czynna
Ochrona czynna przeciwpowodziowa obejmuje szereg działań i rozwiązań infrastrukturalnych, które mają na celu bezpośrednie zapobieganie powodziom lub kontrolowanie ich skutków. Od budowy zapór i wałów przeciwpowodziowych, przez zarządzanie zasobami wodnymi, aż po wykorzystanie zaawansowanych technologii do monitorowania i reagowania na zagrożenia powodziowe – wszystkie te działania są skierowane na ochronę ludzi, ich domów oraz infrastruktury.
Tak rozumiana ochrona czynna jest podejściem proaktywnym, które koncentruje się na fizycznych interwencjach w środowisku naturalnym i przestrzeni zurbanizowanej. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów ochrony czynnej są zapory i wały przeciwpowodziowe. Ich głównym zadaniem jest blokowanie lub przekierowywanie przepływu wody, aby zapobiec jej wylewaniu na obszary zamieszkałe lub wykorzystywane gospodarczo.
Innym przykładem wdrażania założeń ochrony czynnej jest budowa zbiorników retencyjnych. Zbiorniki retencyjne służą do magazynowania nadmiaru wody, szczególnie podczas intensywnych opadów deszczu lub topnienia śniegu. Mogą one być wykorzystywane do kontrolowanego uwalniania wody, zapobiegając tym samym przeciążeniu systemów rzecznych i kanalizacyjnych.
Należy przy tym pamiętać, że ochrona czynna wymaga ciągłej kontroli i oceny oraz dostosowywania do zmieniających się warunków środowiskowych i społecznych. Jest to dynamiczny proces, który musi uwzględniać zarówno krótko-, jak i długoterminowe strategie zarządzania ryzykiem powodziowym.
Elementy infrastruktury ochrony czynnej
Infrastruktura ochrony czynnej przeciwpowodziowej składa się z różnorodnych elementów, które są projektowane i wykonywane w taki sposób, aby współpracować ze sobą i zapobiegać powodziom lub ograniczać ich skutki. Wśród typowych elementów infrastruktury ochronnej wskazać możemy m.in. wrota sztormowe, zbiorniki retencyjne czy rozwiązania z zakresu zielonej infrastruktury. Te ostatnie znajdują zastosowanie na obszarach zurbanizowanych, gdzie występują problemy powodowane nadmiernym uszczelnieniem – brukowaniem, asfaltowaniem i utwardzaniem – nawierzchni.